Janysso, Alèssyo & Yaèzara Letemahulu
22 oktober 2021

● Leeftijd: Janysso (14), Alèssyo (12), Yaèzara (10) Letemahulu
● Generatie: vierde
● Verbonden met Molukse wijk: Cuijk
● Woonoord: Kamp Well
● Schip: Roma
● Kampongs/eiland:
     o Letemahulu: eiland Damar (archipel Maluku Barat Daya), kampung Bebar
     o Laijan/Saïratu: eiland Fordata (archipel Tanimbar), kampung Waleran

“Ik ben vernoemd naar de boot waarmee mijn oyang2 naar Nederland zijn gevaren.” – Alèssyo

“Weet u wat ik bijzonder vindt?” begint Janysso, oudste zoon van Marinho Letemahulu en Marsha Laijan, “Dat mijn oyangs/overgrootouders van zowel papa’s als mama’s kant op dezelfde boot naar Nederland zijn gekomen. Èn allemaal in kamp Well hebben gewoond. Toeval of niet, mijn Molukse oyangs kenden elkaar al. Ze waren zelfs vrienden. Oyang Laijan was dominee en heeft vaak mijn andere oyangs bezocht in Cuijk. Papa en mama kwamen daar pas achter toen ze net bij elkaar waren. Ik vind het heel erg wat mijn oyangs is overkomen. Ik kan me daar heel boos om maken. Aan de andere kant weet ik dat sommige dingen gewoon zo moeten zijn. Als dit niet was gebeurd, had ik misschien niet geleefd…”

Woonoord en wijk
Familie Letemahulu is na kamp Well in 1967 in Cuijk komen wonen, waar destijds een tweede woonwijk voor de Molukkers werd ingericht. Familie Laijan-Saïratu heeft na Kamp Well in Vierlingsbeek gewoond en is daarna in de wijk in Zevenaar terecht gekomen. Janysso weet: “Mijn oyangs waren gescheiden. Oyang Laijan is verhuisd naar Tiel toen mijn opa nog klein was. Oyang Saïratu is best wel jong overleden. Mama kwam vroeger wel eens in Tiel en Zevenaar, maar ik eigenlijk niet echt. Onze opa’s en oma’s wonen al zolang als ik weet in Cuijk.” Janysso, Alèssyo en Yaèzara zijn de oudste kinderen van Marinho en Marsha. Ze hebben nog twee zusjes. Ze zijn geboren en getogen in Cuijk, waar Marinho en Marsha ook zijn opgegroeid.

Roots
Marinho heeft zijn roots op Damar, archipel Maluku Barat Daya, ook wel bekend van de vulkaan Gunung Api. “Papa heeft verteld dat Letemulu ‘mond van de aarde’ betekent, of ‘opening van de vulkaan’,” vertelt Janysso trots. Hij heeft gehoord van zijn opa’s dat het op Damar nog redelijk primitief is. En dat het tot 15 jaar geleden heel moeilijk was om daar te komen. Ook nu duurt het met de boot nog minimaal 17 uur vanaf hoofdstad Ambon om daar te komen. Yaèzara met een bedenkelijk gezicht: “Ik wil heel graag een keer daar heen, maar ik denk niet dat ik die bootreis heel erg leuk ga vinden.” Janysso: “Er is maar één andere familie hier in Nederland die van Damar komt. Dat maakt het heel bijzonder om daar vandaan te komen.” Alèssyo zegt gekscherend: “Wacht eens, we hebben ook Franse roots! Papa is in Frankrijk geboren, omdat opa er profvoetballer was. Ik draag niet voor niks graag Franse trainingspakken!”

Marsha’s familie komt van de Tanimbararchipel in het zuidoosten van de Molukken. Vanuit kampong Waleran zijn meerdere families in Nederland. “Leuk dat we daardoor een nog grotere familie hebben. Maar ik vind het wel heel verdrietig dat mijn oyangs nooit meer terug konden naar hun familie daar,” zegt Yaèzara. Alledrie de kids groeien op met dans en zang uit Tanimbar. Hun moeder leidt zang- en dansgroep LimaDiti. Elk stukje Molukken heeft zijn eigen specifieke culturele uitingen, talen en dialecten. Zelfs op Tanimbar zijn er verschillen in taal en dansen. Marsha zegt zelf over de dansgroep: “Het is een stukje legacy, een nalatenschap voor mijn kinderen en een eerbetoon aan opa en oma en aan alle anderen die hun geliefde vaderland hebben moeten verlaten. Dat besef ik elke keer weer wanneer ik op het podium sta. De trotsheid en emotie te zien van de eerste en tweede generatie in het publiek is een bevestiging dat we hiermee het juiste pad bewandelen om op onze manier te werken aan deze legacy.” Yaèzara houdt ervan om de Molukse dansen te leren. Alèssyo, die doorgaans wat verlegen is, geeft aan dat hij door de optredens heeft geleerd om niet meer bang te zijn op het podium. Trots vertelt hij dat hij met zijn musical vorig jaar meerdere grote rollen durfde te spelen. Janysso vindt het -naast het uitdragen van de cultuur- gaaf om door de optredens andere Molukse jongeren te leren kennen.

Diversiteit
De kids zijn een mix van protestant-katholiek, RMS-niet-RMS, Moluks-Nederlands, Barat Daya-Tenggara, wat vooral bij de oudste tot mooie vragen leidt. Janysso vindt het soms wel jammer dat hij niet is opgegroeid in een wijk. Wanneer hij bij vrienden is in de wijk geniet hij van de saamhorigheid en de binnenval. “Ik voel me niet minder Moluks doordat ik halfbloed ben, of doordat ik niet in de wijk woon. Ik ben blij dat wij van de jongere vierde generatie elkaar allemaal groeten en opzoeken op social media. Het maakt bijvoorbeeld niet uit van welk eiland we komen, maar kijken naar wat elkaars interesses zijn, of dat we gezamenlijke vrienden hebben. Ik denk dat het ons vooral verbindt dat we er trots op zijn Molukse roots te hebben.”

Trots
Op de vraag waar ze trots op zijn dat ze meekrijgen van hun roots, zeggen ze:
– “Opgroeien met Molukse muziek, dans en met de gitaar.”
– “Dat we leren met respect ouderen aan te spreken. Dat gebeurt niet zo heel veel bij onze niet-Molukse leeftijdsgenoten.”
– “We krijgen van opa Anies Laijan onze Tanimbarese kampungnamen. Deze worden herleid naar onze moyang2 en laten onze familiebanden zien.”
– “Balgevoel. Ik weet niet of dit typisch Moluks is, maar kunnen voetballen zit wel in de familie.”
– “Goede doelen steunen, zoals papa en mama altijd doen. Ze werken ook altijd mee aan vrijwilligerswerk voor Molukse dingen. Wij helpen ook vaak mee. Net zoals nu voor het Landelijk Moluks Monument.”

Landelijk Moluks Monument
Janysso en Yaèzara hebben al eens eerder op de Lloydkade meegewerkt aan een herdenking met de eerste ‘The Walk’. Ze zijn dan ook hartstikke trots dat ze weer kunnen helpen. Yaèzara zou het vooral mooi vinden als het monument er mooi uitziet en het duidelijk is dat het om een Moluks monument gaat. “Als ik er met mijn vriendinnen heen zou gaan, zouden we gaan zitten op een bankje en zou ik erbij vertellen dat de Molukkers al 70 jaar in Nederland zijn. Misschien met een kleine presentatie erbij over waarom we hier zijn. Dat moet dan wel met spiekbriefjes, want ik vind het nog best ingewikkeld.” Janysso vult aan: “Ja, of er moet bij het monument geschreven staan wat de geschiedenis is. Dat zou het mooiste zijn. Want dan kan iedereen het lezen. En weten.” Alèssyo zegt daarbij heel trots: “Ik ben vernoemd naar de boot waarmee mijn oyang2 naar Nederland zijn gevaren: de boot Roma. Deze kwam aan in Rotterdam, dus ik vind het heel gaaf dat daar nu een monument komt. Door mijn doopnaam blijf ik mijn oyang2 gedenken, maar nu extra door dit monument.”